O AVE (A) POR CERDEDO

.
.

Meu dito, meu feito. Irrompe inexorábel o inverno e a mingua dos días virá de ganchete co agoiro do tren-alustro. A enchente de ferralla e formigón alagará o val de Cerdedo e, mentres en pé se teña, a mole cincenta asombrará a conca do Lérez, a aldea de Folghoso, a ermida do Pegho, o coto de Mámoas, a Torre dos Mouros, a Veigha dos Muíños... Xa nada volverá ser coma antes.

A terra das cerdeiras ou dos carballos –pois Cerdedo é un lugar complexo mesmo na súa toponimia– leva meses ocupando a primeira plana dos rotativos: que se é o lugar idóneo para relocalizar unha pasteira, que se a vaga de lumes, que se decidiron a sorte da Deputación, que se outro atentado contra o monumento aos mártires de Pedre, que se o lobo comellón..., e o AVE. Xamais nunca se lle emprestara tanta atención a este relanzo da montaña pontevedresa.

Cerdedo, a valgada dos ríos Castro e Seixo, alí onde o Lérez se fai xente, malia os desatinos ambientais cometidos, segue sendo un paraíso. Cando menos, a alguén aínda llo parece. Decimado pola emigración de sempre e o imposibilismo de hogano, o vello “Ceresetum” ou “Cercetum”, á raxeira dunha decadencia subvencionada, disfrázase de vila, agachando tras os prefabricados e os farois “isabelinos” a súa esencia aldeá, a súa verdade.

Xestionando asisadamente o patrimonio material e inmaterial, a harmónica herdanza dos nosos devanceiros, pódense abofé resucitar lugares deprimidos. Son abondosos os exemplos –e non vou empregar o do concello ourensán que todos coñecemos–. Pregúntome cal será o engado que empregan os propietarios das casas de turismo rural da zona para atraer os seus clientes: monotonía forestal?, parcelamentos tarde, mal e porcamente?, parques eólicos?, hidroeléctricas?, vereas intransitábeis?, “feísmo” en xeral?..., e o AVE.

A “alta velocidade” non é “unha Nosa Señora de ferro”, a bela metáfora do ferrocarril loado por Curros no seu Aires da miña terra do ano 1880. O AVE non fecundará os terreos de Cerdedo, nin espertará os homes –agás cando faga soar a bucina–, nin vai facer “frolecer” os eidos. O AVE non achegará á aldea nin a fartura, nin a luz, nin o progreso. O viaduto, o tunel e a entulleira, que serán os cachos de torta de “progreso” que coma Cerdedo, suporán renunciar definitivamente á posta en valor da súa singularidade como estratexia de supervivencia. E non che é mala estratexia, mentres agardamos por un mesías que lle dea outra oportunidade á agricultura ou que teza de vez o encaixe industrial.

Cerdedo en troco do ben común, en troco do interese xeral, escoitarase con vehemencia. Mais non tal. O AVE é un capricho de novos ricos. Si, nós, a unha xeración da miseria, ataviados de “Armani” e co cu rachado. Todos laian polo tren de primeira e para os de primeira (aqueles que mercadorean en Madrid), mentres o ferrobús de terceira, que é no que viaxa e viaxará o común, cómpre empurralo nas costas, asoballa xente nos pasos a nivel e para usalo é indispensábel posuír o título de cosmonauta polo demorado das viaxes.

É comprensíbel que os da capital de España queiran ter a beatífica paisaxe galega no cabo da escaleira. É coñecido o interese das construtoras (ou destrutoras) para que así sexa. O artigo “Contra o despotismo da velocidade”, extraído da Encyclopédie des Nuisances, é certeiro cando afirma que o pulo da viaxe nace moitas veces no desexo de ir buscar noutra parte xa non o novo, senón o vello, é dicir aquilo que un viu destruír alí onde vive. Mais nós, os outros galegos, os afastados do apeadoiro, tamén temos dereito a vindicar o noso pan de mañá e a chegar a Lugo con día.

Antes de que os bulldozers e as padexadoras braden famentos na valiña, antes de que lles deixemos levar devesas, poulas e estivadas a prezo de saldo; antes de que dende os rueiros despoboados nos sorprendamos ollando babiolos o galgar do convoi –Cerdedo xa sempre por debaixo–, salientaremos unha vez máis cal é o verdadeiro ouro negro da aldea e do que aínda hai xenerosas anque limitadas reservas: a beleza e o silencio. Ollo ao tren!
.
Faro de Vigo, 28-10-2007

.

>>>

Fotografía: Pintada contra o AVE.

.

.

Léase a crónica da 5ª edición da xornada cultural TERRA DE TODOS, organizada por Verbo Xido arredor da problemática do AVE e celebrada en Cerdedo:

.

http://matarpormatarnon.org/node/180

.

..

XINETE DAS BALEAS

.
. .
. .

.

O pasado 27 de setembro, Bernardino Graña Vilar, poeta, narrador e dramaturgo galego, fixo 75 anos. Bernardino, nado na vila de Cangas do Morrazo no ano 1932, consagrou esta primeira etapa da súa vida ao arrequecemento do tesouro literario da galeguidade e asemade ao fornecemento do acervo literario universal. Nesta nova andaina, o poeta do mar, o noso poeta océano, creador prolífico e infatigábel, seguirá saciando abofé "a fame e secura dos calados" co menciñeiro xarope elaborado no trobo da súa inspiración. "Mil voltas máis, torreiro, guieiro amigo!".

.

Bernardino Graña, que formara parte do activísimo Grupo Brais Pinto no eslamiado Madrid da ditadura, membro fundador e presidente da AELG (Asociación de Escritores en Lingua Galega), estúdase hoxe como integrante da chamada Xeración das Festas Minervais ou mellor, Xeración de 1957, grupos literarios aos que tamén se adscriben, entre outros, Manuel María, Uxío Novoneyra, Xohana Torres, S. García Bodaño, Avilés de Taramancos, X. L. Franco Grande, A. López Casanova e X. L. Méndez Ferrín.

.

Bernardino Graña é autor dos poemarios Poema do home que quixo vivir (1958), Profecía do mar (1966), Non vexo nin Vigo nin Cangas (1975), Se o noso amor e os peixes... (1980), Sima-Cima do voar tolo (1984), Himno verde (1992), Luz de novembro (1997) e Sen sombra e sen amor (2004). Autor, así mesmo, das pezas teatrais Vinte mil pesos crime (1962), Sinfarainín contra don Perfeuto (1975), Os burros que comen ouro nunca cabalos serán (1979), e, entre outras, das obras narrativas Fins do mundo (1974) e a recentemente publicada Protoevanxeo do neto de Herodes (2006).

.

Os actos de homenaxe, sabiamente encadeados pola Asociación Cultural A Cepa de Cangas, comezaron o mesmo día 27 cunha gorentosa cea á beira do mar de Moaña. Ao convite acudiron destacados persoeiros da política e da cultura galegas e veciños e amigos do homenaxeado: os alcaldes de Cangas e Moaña, a delegada provincial de Cultura, os escritores Anxo Angueira, Adolfo Caamaño, Pepe Cáccamo, Francisco Castro, Marta Dacosta, Vítor Freixanes, Elvira Riveiro, Xosé Vázquez Pintor, Asun Veloso... Léronse poemas e adhesións, fíxose entrega de agasallos e un emocionado Bernardino falou e soprou as candeíñas da súa torta de aniversario.

.

Os días 28 e 29, o auditorio municipal de Cangas foi o lugar escolleito para escenificar o tributo de agarimo, agradecemento e admiración que o pobo do Morrazo e o país enteiro ofertou a un dos grandes das nosas letras. A Coral Polifónica de Bueu, a Coral Lestonnac de Cangas, a Coral Queixumes do Hío, o Coro San Xosé de Cangas, o Coro Mornura de Cangas, a Banda de Gaitas Tromentelo de Coiro, Na Virada, A Quenlla (cos incombustíbeis Mini e Mero), Tino Baz, Miro Casavella, Pablo Costas, César Morán, Xavier Blanco... Pecharon o acto, tras máis de tres horas de música e poesía, Xosé Manuel Pazos, concelleiro de Cultura de Cangas, Clara Millán, alcaldesa da vila, Luís Bará, director xeral de Cultura e, finalmente, Bernardino Graña quen non desaproveitou a oportunidade, mestre eterno, de aconsellar o auditorio na necesidade de roubarlle horas de lectura e creación ao traballo, obriga perniciosa á que nos somete o sistema económico capitalista, desacougante e alienador. Baixou o pano e os asistentes espertamos á crúa realidade sabedores de ter participado nun acto cívico irrepetíbel.

.

Nun esforzo editorial encomiábel –polo axustado dos prazos–, Edicións Xerais tirou do prelo Bernardino Graña. Homenaxe no 75 aniversario, unha colección de textos e estampas (ensaio, poesía, pintura e fotografía) achegados por afectos e discípulos do poeta. A edición estivo ao coidado do profesor e crítico literario Héitor Mera, autor do libro Conversas con Bernardino Graña (Xerais, 2005) e da edición crítica de Vinte mil pesos crime (Xerais, 2005). Héitor Mera, testamenteiro literario de Bernardino Graña, non só é, hoxe por hoxe, unha autoridade nos eidos vital e ficcional bernardinianos senón que ademais, cómpre salientalo, foi peza fundamental da perfecta engrenaxe organizativa. O amor é unha arma de construción masiva. Parabéns. Como hei vivir mañá sen a luz vosa?

.

Vieiros: Cartafol de libros, 9-10-2007

http://vello.vieiros.com/publicacions/nova.php?Ed=38&id=56967

.

.

>>>

Ilustración: Cartaz anunciador da homenaxe, deseñado por Mónica García (Grupo Serpe Bichoca).

Fotografía: O autor destas liñas, arroupado polo crítico literario Héitor Mera e polo egrexio Bernardino Graña.

.

.

O MONTE do SEIXO no TREN DO SERÁN da RADIO GALEGA

.
.. .
Escóitese:
.
http://www.galiciaencantada.com/dentro.asp?c=0&id=1134
.
.

BOTELLÓDROMOS

.
.

Non vai ser un quen tire a primeira pedra. Quen fora novo e non fora tolo. Eu, da quinta do 71, anque obxector, tamén teño chegado a casa sobre da mañá e de memoria. Lembro así mesmo, coa emoción da xuventude perdida, ter cantado rouco aquilo de "Hermano bebe que la vida es breve...", versos popularizados por unha mítica banda de rock viguesa, mais o que non lembro é a tétrica procesión de alcólicos de supermercado cara ao Campiño pontevedrés, nin os desmandos contra a propiedade pública, nin as enchentes de lixo e inmundicia en plena era da reciclaxe e da sustentabilidade. Retireime da circulación antes de que o “botellón”, fenómeno social consolidado e mesmo xa institucionalizado, escollese o adro de Santa María, marco incomparábel, como campo de batalla e observo hoxe con pasmo como as autoridades municipais e os voceiros das asociacións veciñais se afanan na procura dunha nova localización para esta versión fundamentalista e dexenerada da “movida”.

Nada máis lonxe das intencións dos representantes da sociedade pontevedresa que ser o branco das iras dun fato de adolescentes que invisten o seu lecer e o doméstico imposto revolucionario nunha maratón etílica (e outras herbas) cuxos danos colaterais adoitan paliarse cun sobresforzo das brigadas municipais de limpeza, das forzas de orde pública e dos servizos sanitarios de urxencias, aínda que, como dixo o sepultureiro: “Deus dea traballo, cada un na súa profesión”.

Xa que non se albisca unha solución a curto prazo, senón un “tupido veo”, non vou desaproveitar a oportunidade de defender a idoneidade do meu “botellódromo” alternativo, verbigracia: a praza de touros de Pontevedra. Aclaro que a devandita proposta foi tamén debidamente consensuada con catro ou cinco representantes do sindicato de libadores, coa particularidade, non insignificante, de ter desenvolvido o meu traballo de campo en horario lectivo, é dicir pola mañá, pois sabemos que se “priva” con nocturnidade e aleivosía e que hai moitos que beben para esquecer.

O anfiteatro da Moureira, infrautilizado, reúne as condicións axeitadas para acoller tan magno espectáculo. Mais, atención, só o círculo de area pode ser empregado para este benemérito fin. A particular natureza do escenario permitiría enxugar facilmente vomitonas e ouriños (quen ten un felino na súa casa ben sabe do que estou a falar) e mesmo amortecer agarimosamente calquera esvaecemento provocado pola tensión (baixa) e o fragor (unha boa dose de decibelios) do evento. Por mor de respectar as leis, unha liña diametral trazada con cal afastaría a zona de fumadores da de non fumadores. Unhas canastras de quita e pon resolverían o sempre problemático pousado do “cubata”. Asemade, bendita inspiración, o monumental curro impediría o tan temido esparexemento do rabaño pola contorna.

Se insisto no do emprego exclusivo da areeira é porque as bancadas e os palcos cumpriría que fosen destinados para o acomodo dos pais das crianzas (atendendo, como se acostuma na Boa Vila, ao seu status social). Os proxenitores ou titores legais dos rapaces e rapazas e mais aqueles que tivesen a ben acompañalos estarían obrigados a aboar unha módica cantidade de diñeiro por mor dos consabidos gastos de mantemento que todo “sarao” acarrexa. En troco, serían testemuñas de excepción do comportamento do seu herdo xenético lonxe do fogar, permitíndolles, se quixeren, tomar apuntamentos e aplicar, se o estimaren oportuno, as debidas medidas correctoras. O foxo e os burladoiros ocuparíanos os membros de Protección Civil, Bombeiros, Cruz Vermella... por se tivesen de administar os primeiros auxilios. A porta grande abriríase só en caso de coma etílico ou delirium tremens. Tras a esmorga, unha varredura cos “Citycat” e até o vindeiro xuntoiro. No rueiro de San Roque, agardaría paciente unha moderna frota de “noitebuses” que conduciría os superviventes alí onde dispuxesen. Non vaia ser que morran na estrada e afeen as estatísticas. Cando as Peregrinas, coa eclosión das “peñas”, as instalacións do novo Pasarón poden dar avío. Esta segunda proposta acompañaríase de seu cun amplo abano de posibilidades deportivas, se aínda hai quen se teña en pé. A alternativa de Pasarón propiciaría ademais un fermoso quid pro quo, xa que o refugallo orgánico é esterco de primeira.

Sería bo, e xa remato, pois non quero abouxalos co meu remuíño de ideas, someter a debate a oportunidade de organizar como actividade escolar para o vindeiro curso unha serie de visitas guiadas para o alumnado de Educación Primaria (procuraríase evitar, neste caso, que pais e profesores compartisen bancada, en previsión de enfrontamentos). Os educadores poderían deste xeito ilustrar os seus ben intencionados consellos con algún caso práctico e glosar en idade temperá os riscos da procelosa adolescencia.
.
26-9-2007

.

>>>

Fotografía: Praza de touros de Pontevedra, botellódromo alternativo.

.

.

A MONTAÑA MÁXICA

.
.

Aínda hoxe me pregunto que caste de “cranios privilexiados” argallaron a desfeita do monte do Seixo. O Seixo, capacete enfesto da serra do Cando (vallan os 1.015 m de altitude do Outeiro do Coto), serve de linde e vincallo aos concellos de Cerdedo, Forcarei, A Lama e Cotobade e mesmo ás provincias de Ourense e Pontevedra. No cabo da pasada centuria, apelando a non sei que andrómenas estratéxicas, os gobernantes de outrora concedéronlle á empresa vasca Gamesa os dereitos de explotación dun desmesurado parque eólico. Sei de boas fontes que os estudos de impacto ambiental e arqueolóxico que outorgaron luz verde á instalación do enxeño eléctrico foron unha babecada. Só hai que subir ao lombo da montaña e contemplar o macabro espectáculo. A serra do Cando intégrase nesa entelequia denominada Rede Natura pois, neste país, as figuras de protección do patrimonio valen o que unha vaca escrocada na feira. Non hai espazos naturais máis ameazados ca os que locen a bitola de protexidos. Para máis inri, tornando ao Seixo, as contrapartidas económicas para as aldeas prexudicadas, esmola. Os beneficios para as sucesivas multinacionais que, após Gamesa, gozaron dos dereitos de concesión (Marubeni, J-Power, BBW-Olivento, FCC...), pingües.

Ben, verbo da miña candidez inicial, xa sei o que están a pensar. A resposta é ben sinxela. Só hai que pescudar no papelorio para determinar quen era que, na administración autonómica e local, alá polo ano 2000, cando se perpetrou tamaña felonía. O mal xa está feito –e polo que se ve, aínda por facer–. Turren os aludidos do carro da súa consciencia.

Deixando a un lado o remorso e fincando a esperanza no porvir, se nos doe o monte do Seixo é porque sen dúbida estamos diante dun espazo natural privilexiado. A altura, con día claro, permite enxergar as rías de Arousa, Pontevedra, Vigo e o mar alto. Os horizontes máis afastados pousan mainos na palma da man. No verán, os veciños das aldeas estremeiras festexan nas súas lombas e picoutos a romaría da Santa Mariña e a romaría da Cruz, abofé cristianización de antigas ritualidades pagás. Non hai nada máis grotesco que participar na liturxia, sexan cales sexan os credos e as conviccións, véndote arrodeado das ciclópeas tarabelas, abafado, abouxado pola súa desacougante renxedoira. Ducias de esteos de follalata ennegrecida profanan a beleza incontestábel do lugar, aínda así engaiolante.

Amais da súa singularidade biolóxica e paisaxística, o monte do Seixo é unha montaña “máxica”. Este é o seu máis acaído apelativo, xa que unha oportuna pescuda etnográfica obtivo como resultado a catalogación de cando menos 30 estacións míticas asociadas a outros tantos recantos da súa orografía. O monte do Seixo convértese así, sen custo ningún, no máis primoroso parque temático da nosa mitoloxía popular: Chan de Mamas, Lagoas de Xestido (onde seica se localiza a cidade asolagada de Trentinán), Laxa Mosqueira (xa enxalzada por Sarmiento no século XVIII), Almadraque de Pirocha, Trampa do Lobo, Cruz do Seixo, Portalén (segundo os aldeáns, a porta do Outro Mundo), Marco do Vento, chaira da Santa Mariña (onde no ano 2000 se atopou un fragmento de ara votiva arrasada pola maquinaria), Outeiro da Cama (relacionado con rituais favorecedores da fertilidade), Castro Grande, etc., etc., etc.

Desque se deu por inaugurado o “Roteiro da Montaña Máxica”, no mes de decembro de 2005, moitos foron os persoeiros do mundo das artes e das ciencias que nos teñen acompañado na súa descuberta, entre outros, os prestixiosos arqueólogos Pablo Novoa e André Pena, os cales non escatimaron gabanzas para a montaña e para o labor cultural nela desenvolvido. O mesmo André Pena, en visita efectuada o pasado domingo, 8 de setembro, salientou a urxente necesidade de que a autoridade competente se implique sen reservas no proxecto “Montaña Máxica”, apadriñado pola Asociación Cultural Verbo Xido, para, efectuados os investimentos necesarios, converter o monte do Seixo no referente da cultura celta a nivel internacional, co que iso suporía como acicate turístico, daquela económico, para unha bisbarra, a Terra de Montes, que esmorece pola falla de iniciativas ilusionantes e subordinada a alleos intereses (parques eólicos, AVE, hidroeléctricas...). Menos xogos de guerra, “noches ibicencas” e touradas e máis pór en valor a historia e tradicións de noso. Así sexa.

.

Diario de Pontevedra, 18-9-2007

.

>>>

Fotografía: Portalén (monte do Seixo).

.

.

Véxase o tríptico-guía en Galicia Encantada:

.

http://www.galiciaencantada.com/archivos/docs/855_roteiro%20trentino1.jpg

.

http://www.galiciaencantada.com/archivos/docs/855_roteiro%20trentino2.jpg

.

.

Presentación do "Manifesto polo Dereito a Saber e a Liberdade de Investigar"

.
. .
CETMo, Soutelo de Montes, 15 de setembro de 2007.
.
.
Máis información: http://www.sinhorafranio.com/
.
.

VAIPOLORÍO

.
.

O río dos Gafos ten o nacedoiro na freguesía de Figueirido, no veciño concello de Vilaboa. Sen nome de seu, o río foise apropiando do celme onomástico das súas ribeiras en troco dun beixo húmido e confortante: o río dos Gafos, ou dos Ghafos –pois a gheada é trazo dialectal característico–, o río da Estación, o río do Cocho, o das Veighas da Porta, o río do Toxal, o río de Tomeza, o río das Brañas, o río dos Ghatos, o de Detrás do Pino, o do Ghorghullón, o río Ghrande, o do Reformatorio, o río de Divina, o río do Menexo, o da Estación Vella, o de Campolongo, o río da Taboada, o dos Pelamios, o río da Gholeta, o río dos Pozos, o río do Peilán... achegan o seu doce quiñón á ría de Pontevedra, onda o peirao das Corvaceiras, a carón do rueiro da Moureira.

Gafo (quizais do árabe qafa “contraída, cos dedos dobrados”) é infeccioso, sarnoso, leproso, laceirento..., mais non cualifica o hidrotopónimo a calidade das augas senón o seu uso salutífero e vivificador. Preto da desembocadura do río, na Moureira de Abaixo, antigo casar de mareantes, aínda sobrancea a solaina da que foi medieval leprosaría, hospital de san Lázaro, santo avegoso da lepra ou mal gafo. O río deu en tempos alivio aos afectados por esta terríbel doenza e nós, en pago, recuncamos na lideira de convertelo nun fedorento vertedoiro.

Celebramos o labor de acondicionamento e limpeza que ao longo do ano 2007 desenvolveron a Xunta e o Concello de Pontevedra nas marxes do río. As tarefas de recuperación e conservación cómpre agora orientalas cara á mellora da condución das augas fecais que discorren á súa beira, na rehabilitación, por exemplo, da medieval ponte do Couto, segundo algúns estudosos, un dos dous vaos da Pontevedra romana, ou na exclaustración da súa travesía por Campolongo. Alén de pasadeiros de madeira e vereas anticolesterol, un río é fundamentalmente auga que flúe ceiba e límpida de seu.

De sermos respectuosos co ambiente, con “aquilo que nos rodea”, o río, que é de todos –tamén de quen o emporca pola calada–, valeríase en por el para se amosar garrido e vizoso aos nosos ollos. No seu treito alto, o Gafos, sempre preguiceiro, adobía a súa distinguida indecisión con verde gabán flocado de sombras e rechouchíos. Pontes e muíños, enxeño dos ourives da pedra, sonlle torques e arracadas. Vello agarimoso e sabio, o noso río ameniza a paseata dos que a el entregan o seu lecer con lerias de mouras arroubadoras, trasnos rebuldeiros e inquedantes lavandeiras enloitadas. Mentres o río soe, encha, devale non haberá fame ningunha na aldea, pois o Gafos leva toda unha vida, a súa, achegando auga ás colleitas, enfiando pontigos e peares, remudando lavadoiros, facendo bailar os rodicios da moenda, mais tamén convidándonos en cada reconca e relanzo á descuberta do seu farto tesouro natural, preservado incólume pese á nosa cega ambición e inexplicábel desleixo. Con ben pouco se contenta a natureza!

Os amigos de Vaipolorío devolvéronlle o alento a un Gafos esmorecente e agora cangan coa obriga perdurábel de manter viva a troita do seu xorne. Sete anos despois e miles de quilos de inmundicia retirada do seu leito fixeron posíbel o restablecemento dunha mancada anatomía. A benéfica asociación concedeulle ao río unha nova oportunidade e asemade nola concederon a todos nós. Cómpre non baixar a garda, cómpre non colgar aínda as botas de goma, xa que un negro nuboeiro de ferro e formigón se bosquexa no horizonte.

Así como o voo dos cabaliños do demo dan testemuño da salubridade fluvial, o rebulir de colectivos como Vaipolorío testemuñan a boa saúde da sociedade, impeléndonos a erguer a vista do embigo e a maxinar que aínda hai esperanza.

Vao, Arnela, Insua, Ponte, Olleiro, Lentura, Ola, Reconca, Illó, Ourela: VAI POLO RÍO!

Diario de Pontevedra, 13-9-2007

.

.