25/7/15

Presentación en Pontevedra do libro "A CONXURA DOS GOSENDE" (Ed. Morgante) - Galería Sargadelos, 24-7-2015

.
.
.
.
.
 
.
.
 .
.
 .
.
 .
.
 .
.
 .
.
.
.
.
.
 .
.
.
.
 .
.
 .
.
.
.
 .
.
 .
.
.

21/7/15

OFRENDA Á RAÍÑA LUPA (Pico Sacro, 18 de xullo de 2015)

.
.
.
.
Ilustración de Ana Santiso 
.
.
.
.


Benvida ao acto de lectura pública do Alba de Gloria de Castelao (Pico Sacro, 18 de xullo de 2015)

Calros Solla

Unha aguia de sol pousa na espadana do Ilicino. A branca torre de seixo brandea esguío o seu pendón de abrotia e o sinal convindo reprodúcese coma eco, cimbra a cimbra, cume a cume, atinxindo as catro derregas do país.

Con solemne e compasado chío, a carruaxe real, turrada por unha manda de aluados lubicáns, fondea nunha aberta do ceo. Os outeiros lañados traban a deriva do rizón. Lustres de arrepío e rouco torbón anuncian a chegada da raíña, deusa entronizada na Pedra do Destino.

Un morno refoleo esvae o nubeiro, lingua loumiñeira que lambe a faciana do pobo aterecido, reunido en arelante procesión ao pé da montaña.

Grilos e carricantas redobran o chifre e, na ardencia, tanxen vellos himnos marciais. Un refacho de estorniños suca o horizonte da Ulla e o seu rebumbio abelloado arremeda o redobre dun tamboril.

De súpeto, a natureza enmudece. Abátense da carroza os ladrais e unha camba de sete cores e chanzos relanzados acada a cimeira do monte. O arrecedendo dos chuchameles condénsase en cada meixela esbagoada. Amortecido o latexo, contido o alento, o mundo arróubase para mellor comungar dos prodixios.  

Distinguidos fillos de Ith, netos de Breogán, bisnetos de Brath, tataranetos de Mil; feroces nautas do mar céltico fronte aos cantís de Carnota, seareiros devotos do hospedeiro Berobreo, nas fisterras de Donón; alfandegueiros eternos dos milladoiros da Capelada; vixías alerta nas expostas costoias do Tegra e do Aloia; vedoiros corvos druídas, estandartes do nemetón Pico Sacro, aquí e agora; poldros bravíos da grea de Epona, ceibos coma o vento que rincha no alto Seixo. Confrades das sete montañas sagradas:

Velaí!, velaí, nosa senhor fremosa coroada co diadema de xesta e fiúncho, distinguida co cetro de pau-teixo e o anel de betilo. Velaí, a raíña Loba, altísima Lupa, relocente Deusa Nai, señora do castro Lupario.

Un feixe de estrelas fatuas rabuña o firmamento. A belísima dama do Monte apea do estribo e vai descendo, paseniño, polo arco de esqueira, arrastrando un longo veo de néboa coma abalo da marea. Co pé en terra, percorre con mirar gaioleiro a concorrencia, acende un sorriso, abaixa lenemente a cabeza en sinal de reverencia, arrecompón a aba do saiote, arregaza a estola, encrespa un guecho e pousa a súa melindrosa dignidade nunhas xamúas. 

E dende o inxel podio de privilexio, con verba afagadora así lles fala aos presentes:

Benia a vós, xentes da Galiza, roseiras brancas, belidos caraveis. Benia a vós, galegos e galegas, nados nos 3.792 confíns do país do sol poñente. Benia a vós, que oístes a chamada de cornos e buxeiros. Benia a vós, que erguestes a mirada, pousastes a canga e aviastes o fardel, para vir tomar beizón nesta aperta asemblearia.

Mírovos en fite para os ollos e albisco neles a xinea ardente que vos devancea, a avantaxada estirpe que vos escolleu entre os escolleitos. Os vosos corazóns arborados burbullan seiva de heroes e de mártires e nos aneis das vosas pólas magoadas enxergo a cerna nobre na que estades labrados.

Podo, sen dificultade, nomear, un a un, os chegados das terras quentes, curtidos polo esgrevio vendaval, e, entre eles, os nuncios dos calaicos, dos brácaros, dos nemetates, querquenos, límicos, elenos, ártodos e tamacanos.

Podo, sen abafo, identificar, unha a unha, as tribos do abrente, ameladas coa primeira luz do día, e, na turma, os mensaxeiros dos tríboros, dos guigurros, dos lanquiatos, lugóns, orniacos, ámmacos, bésicos e betonios.  

Podo, sen atranco, recoñecer, un a un, os heraldos do Ártabro, luídos a contrafío polo océano primordial, e, entre eles, os embaixadores dos quelenos, dos lemavos, dos albións, brigantios, namarinos, nerios, barbantes e os metacios, os montañeses da marca, gardiáns da soleira de Portalén.

Miñas donas ardidas, meus señores afoutos, bícarvos hei as feridas gañadas nesta longa loita sen tregua. Recibide o conforto da saudosa raíña que vive recluída no celme dos vosos corazóns bos e xenerosos, malia padecer a aldraxe dos que a fan sentir allea, vivindo en terra propia.

Sabedes coma min, meus lobos de raza, que os tempos de gloria, entoados polos bardos e proclamados polos profetas, non dan chegado. Sabedes coma min que lonxe da redención, os voitres da podremia seguen velando a nosa agonía, pois, coma larvas da morte son, cebadas co noso decaemento, lardeiras da nosa parálise.

A nosa terra, outrora proa e rompente, vémola hoxe mirrada e fusca por mor dunha doenza estraña, podente feitizaría que verteu tangaraño no noso sangue arroiado.

E por designio ruín, acometeunos un ramo de loucura. Desbaldimos a habenza común. Batuxamos na esterqueira colonizada. Trocamos a humildosa liberdade polo ouro das alxemas; o destino, lampo e espido, polo engado da camisa de forza. O arguto chalán cinguiulle a cadea á nosa vaca nutricia e nós, e entre nós, releamos pola chave do ferrollo.

Dígovos, si, que o mal que nos devasta se afortala na intransixente incomprensión dos de fóra, mais, se orixina na falta de entendemento dos de dentro.    

Pico Sagro, Pico Sagro, sándame este mal que eu traio.

Reaxide miñas fideis amazonas, meus leais cabaleiros; reaxide e facede reaxir os que refugaron a congostra pedrallenta, escollendo a verea da mansedume. Apartade o grau da palla. Peneirade a fariña. Sinalade os comenenciudos que se venden ao inimigo polo caldiño da va ostentación.

Afiade os coitelos da intelixencia, brunide os escudos da fortaleza, untade as vosas coirazas co sebo da honestidade, para que as nosas armas incruentas volvan rebrillar e o seu refolguexo espellado esconxure de vez a mala fada.

Irmáns e irmás na fala e no sentimento; quixera eu agasallarvos neste día feliz, nesta hora ditosa, con colares de arrecendo e grilandas rechoridas, quixera eu unxirvos cos óleos da vitoria longamente perseguida; quixera eu rechouchiar con voz de xílgaro os resaibos da nosa gloria pasada...

Mais, non estou aquí para aledarvos os ouvidos, non acudín para endozarvos o padal. Antes ben, transmitirvos o oráculo murmurado polas pedras canda o fatídico Medulio; recrutarvos novamente, para que tornedes con azos confiantes ao combate dos días.

Non ousedes fraquear, meus galegos e galegas; non desistades. A insania adoecida apéstanos as agras, vérganos as selvas, sécanos os ríos, envelénanos o mar, fura e trípanos os montes, desterra a mocidade, imponlles duros acentos ás crianzas e fai escarnio e mofa das reliquias. Eis as razóns certas da anemia que nos balda.

Pregoade con voz de trono que vós sodes os donos desta terra, os seus lexítimos vinculeiros. Abride os camiños empecidos, marcade os carballos da casa, botade as redes nas pesqueiras, alindade o gando nos seidoiros e apercibide as camadas novas, pois son herdeiras dun carísimo tesouro. Un torque-xugo de ouro que enfeita os pescozos dos que puxan con dignidade da honrosa carga da tradición, porque imos estando por aquí, levamos séculos aquí, neste sen norte.

Ouveade agudo e sostido. Non hai imperio que abata os nosos marcos, non hai lei inxusta que enmudeza os nosos presos nos cárceres de lonxe, non hai dogma que nos impida contar a nosa historia ao noso xeito; non hai bastarda autoridade que impida os nosos fillos aprenderen na nosa lingua para expresar os misterios do universo; non existen grillóns para quen devece a liberdade.  

Xamais nunca adormecerán as sentinelas e sempre, sempre haberá quen manteña outo e aceso o facho incandescente da galeguidade. Mentres haxa pobo, eu, raíña Lupa, doncela eterna do Montesagro, permanecerei ao voso carón, ensoñada, revivida, anovada, pois é a vosa fe a que alimenta a miña esperanza.

Viva Galiza ceibe!!
.
.
.

12/7/15

AS PEDRAS QUE GOBERNAN O TEMPO ( I ) - Faro de Vigo (12-7-15)

.
.
.
.
Dende o cimo do Outeiro da Corva
.

.
.
Empoleirados en Penaquetanxe
.

.

Os de Capitán Gosende temos por honra considerármonos “fillos das silveiras”. Dado o calamitoso estado dos nosos montes, acadar os cimos de picoutos e cotarelos esixe, adoito, expor a nosa anatomía ao rudo aloumiño de cachares e silvamachos.
            Non hai queixa, as sesións de acupuntura xamais foron en van. A montaña é unha avoa ríspeta, mais tamén, xenerosa e comprensiva. A vella non esquece aboarlles a paga aos netiños que, semana tras semana, tornamos á aldea para sentar no seu colo e bicar as súas meixelas enrugadas.
            A montaña quérenos, non hai dúbida, e nós deixámonos cativar polo seu engado. A montaña sabe como acirrar a nosa curiosidade, o noso desexo de saber, o noso degoxo polas larpeiradas que agocha na faltriqueira.
            Comezamos o mes de maio na rebusca de gravados rupestres nas lombas do Outeiro da Corva, en cuxos penedos se riscaron as cruces de termo dos predios monteses de Pedre e Limeres (Cerdedo). As excursións deron os seus froitos, pois, tras a singradura, dous novos petróglifos (Outeiro da Corva I e II) caeron nas redes destes mariñeiros de auga doce.
            O lema olímpico “Citius, altius, fortius” esporea o noso ánimo e a por de furar na matogueira, unha tarde de rechorida primavera, os nosos pés atinxiron a estrema do concello de Cotobade.
            Alí, naquela verdecente atalaia, á beira da devasa de deslinde, érguese unha pena cornada que os naturais nomean Penaquetanxe (coordenadas.- X: 546.677; Y: 4.707.167; alt. 630 m). Na outra beira da devasa, unha cruz de termo tallada nun penouco salienta do lugar a súa vella condición de fito fronteirizo.
            Fotografámonos arredor da impoñente Penaquetanxe, fermoso exemplo de pedra cabalada. A súa horizontal prominencia distínguese dende a distancia, visíbel, por exemplo, dende a N-541 que, ao lonxe, se precipita cara á fondeira do regueiro do Barco, nas inmediacións das Cortellas de Pedre. Moito ha mudar aquela bela panorámica cando se interpoña o viaduto do AVE.
            Penaquetanxe (Penaquetangue ou Penacatanxe), a “pena que toca”, combina á perfección a sonoridade do chamadeiro coa súa pretérita e abandonada función. O topónimo é, de seu, un podente esconxuro.
            Nun territorio en franco despoboamento, as escenas de pastoreo son estampas do pasado. Porén, non hai tanto, os pegureiros da redonda escollían as herbeiras do planalto para apacentar os seus rabaños. Os que botaban a vidiña no monte, sometidos ao arbitrio da meteoroloxía, ben coñecían as virtudes do penedo, encomendándose confiantes á súa protección.
            Penaquetanxe posúe a selleira propiedade de esconxurar as treboadas. Penaquetanxe é un petouto avegoso do trebón, da chispa impredicíbel, do ceo relustrado. Penaquetanxe arreda o nubeiro eléctrico, garda bípedes e cuadrúpedes do fatal ferrete do raio.
            Se o ceo rompía a falar por boca do trono (“Andan os zoqueiros por riba”; “Anda o demo a facer no carbón”; “Están arrombando os mobles no ceo”...), o pastor precavido empoleirábase no rochedo e ao pé do beirado, batía con forza o seu caxato naquel nariz de pedra que apunta cara ao norte.
            Abofé, a xente mallaba no badal de Penaquetanxe acompañándose dalgún recitado (“Tente, trono, tente aí, que Deus pode (ou manda) máis ca ti!”) ou reforzaba o ritual invocando a mediación do Ecce Homo, da santa Bárbara ou do san Bertolameu: “Que onde san Bertolameu sexa nomeado, non caerá faísca nin raio; non se afoghará no río, nin se ha morrer a ferro frío...”.
            A pedra percutida emitía unha xorda vibración, un tanxer imperceptíbel para o oído humano, mais, velaquí o prodixio, apazugador da ira do deus do trono.
            A conta feita entre o relampo e o estrondo certificaba que a perturbación se ía afastando, arrastrando o perigo para alén do Seixo.
            O costume de afastar o mal da cabeza dun para pousalo na do veciño non se restrinxe á esconxura do raio. É coñecida a fórmula coa que se libran os agros da néboa corriqueira e murchadora que, en Cerdedo, denominan “picañoa”: “Esconxúrote, neboerio, coas cornas dun carneiro; esconxúrote, neboeiro, volve (ou vaite) prós cotos do Ribeiro!”. Ao pouco, o fuscallo cesaba a súa galga, desapegaba da terra e os seus farrapos esfianchaban de vez en raiolas de sol.
            En cada cimbra un petón para neutralizar a torboeira, rito prehistórico que, coa cristianización, asumiron espadanas e campás. Naqueles montes, cumes pedrosos coma o do Outeiro do Sino ou o do Sino de Goga (do lat. signu(m) “sinal”), poden corroborar, quizais, o emprego das pedras como campás (sinos).    
            O lugar de Penaquetanxe non só nos agasallou co misterio da súa maxia. A escasos metros, ao abeiro doutro penedo, achamos a boca dun tobo lobeiro. Na soleira, dous lobetos envurullados, acabadiños de nacer, aínda húmidos, indefensos, cativaron a nosa atención boa parte da tarde. A loba, dende a desesperada distancia, ben seguro, non nos quitou ollo.
            Descendemos coa impresión certa de que, outra vez, a Deusa Nai beicera o noso esforzo.
            Á semana seguinte recuncamos na busca do extraordinario. Manuel Fortes, o xeógrafo do grupo, trouxo novas doutra Penaquetanxe, semellante á anterior en morfoloxía e atribucións, mais localizada nas proximidades do Castro Toraxe (a uns 5 km cara ao sur da primeira e a uns 2’5 km cara ao sudoeste do lugar de Caroi), terra dentro do concello de Cotobade. Cónstanos, así mesmo, a existencia doutra Penaquetanxe no lugar de Cerdeira, concello de Xunqueira de Ambía (Ourense).
            Repetindo o itinerario que, hai anos, nos levara á aldea abandonada da Coenllosa, deixamos o transporte na chaira da Coutada e, cruzando a chagorza de Lagaceirame, fomos dar á Penaquetanxe de Toraxe.
            Segundo o arqueólogo Santos Estévez (“Catalogación dos xacementos arqueolóxicos do concello de Cotobade”, Gallaecia, 1998), o topónimo Castro Toraxe “non revelou a presenza dun recinto castrexo”. Secomasí, situados na base do pedroso outarelo, non puidemos conter o pulo de chegar á cimeira. A ascensión non foi doada. O descenso, épico. Sucesivas camadas de matorreira seca ocultaban furos e fochancas, a vexetación nova, rexa e pugarenta, dobrabános en altura e atrapallou con crueza o noso avance.
            Cando acadamos a pista forestal, quen máis quen menos semellaba ter padecido todas as estacións dun viacrucis. Por se non fora abondo, abelloados os tronantes, a tardiña reservábanos un espectáculo final de pirotecnia. Un nubarro negro estacionou enriba das nosas cabezas e, sen dó, descargou sobre os corpos suorentos e abafados unha bátega servida en grosas pingotas. No lenzo do Seixo, o arco da vella competía en efectos especiais cos relampos. As detonacións e a lucería semellaban obra dos fogueteiros da Revolta. Encomendámonos, non podía ser doutro xeito, a Penaquetanxe, e a súa providencial intervención preservounos de todo mal. O poeta cerdedense Otero Espasandín escribiría: Arco da vella, disparas a frecha do campanario ao corazón do ceo... ( do poema “Sementeira”).
            Tras a esgotadora xeira de Castro Toraxe, démonos dúas semanas de tregua (tamén houbo que corrixir un monte de exames) e con folgos anovados (“mono de toxo”), escollemos a orografía de Tomonde para dar continuidade á busca das pedras que gobernan o tempo.
            Continuará...
.
.
.
.
.