.
..
Experimento un agradábel arreguizo cada vez que, na miña teima por enxalzar o depauperado patrimonio cerdedense, bato co fío de ouro que me leva ao nobelo do tesouro. Desta volta, esculcarei na obra escultórica do inmorredoiro Gambino, por ver de incrementar o seu legado en terra de Cerdedo.
.
Xosé Gambino, eximio representante da escola barroca compostelá, naceu en O Faramello, aldea pertencente á freguesía de Ribasar (Rois-A Coruña) no ano 1719. Xacobe Gambino, seu pai, orixinario de Italia, aveciñárase neste lugar, onde funda a primeira fábrica de papel de Galicia. Xosé Gambino, á fronte do seu obradoiro de escultura en Compostela –vila na que faleceu o 25 de agosto do ano 1775–, elevará até cotas inigualábeis a arte imaxineira galega e universal.
.
No tocante á súa produción artística e, segundo os seus biógrafos, pouco se sabe do que agromou do enxeño de Gambino na última etapa da súa vida (anos 1765-1775). O asunto enceréllase dende o momento en que, neste período, o mestre contrata os traballos conxuntamente co seu xenro e avantaxado discípulo Xosé Ferreiro (1738-1830). É motivo de debate, entre especialistas, establecer a correcta atribución de pezas á autoría do mestre e á autoría do alumno.
.
Verbo das influencias na obra escultórica de Gambino, Ceán Bermúdez, primeiro, e Manuel Murguía, despois, difunden a noticia da súa formación no obradoiro do escultor portugués José de Almeida. Pola súa banda, Isabella di Liddo mantén a tese italianizante en base á influencia paterna na súa obra, dando tamén por escultor a seu pai, Xacobe. Por último, a profesora da USC Marica López Calderón, desbotando as teses anteditas, salienta o influxo do escultor compostelán Miguel de Romai, baixo cuxo maxisterio Gambino dá forma ao conxunto escultórico da capela do pazo de Oca (1750-51). A peza máis temperá atribuída á habelencia de Gambino é a imaxe do santo Antonio de Padua (1745-49), conservada no convento de Santo Antonio de Herbón (Padrón-A Coruña).
.
Acaroando a brasa á nosa sardiña, lémbrolles que foi Rodríguez Fraíz quen leu nos arquivos da parroquial de Cerdedo –e así o publicou en Faro de Vigo no ano 1957– todo o referente á adquisición por 880 reais da imaxe do Ecce Homo a un obradoiro compostelán, a finais do ano 1776 –un ano despois da morte de Gambino.
.
Rodríguez Fraíz intúe, sen poder demostralo, a sublime inspiración de Gambino ou de Ferreiro, ou dos dous, na feitura das imaxes do Ecce Homo, da Dolorosa e do Nazareno, para loor da que foi unha das procesións de Semana Santa máis importantes de Galicia. Mais, a entrada en escena dunha cuarta escultura pode axudar a clarexar o enigma. Velaquí o san Miguel de Arén. A talla do Arcanxo, conservada na capeliña de Arén, pode ser a clave para confirmar definitivamente que os pasos procesionais da parroquial de Cerdedo son obra de Xosé Gambino ou de Xosé Ferreiro.
.
Defendo a miña tese baseándome noutras cinco tallas do Arcanxo, nas que a intervención de Gambino non é discutida polos expertos: a imaxe de san Miguel, conservada no santuario da Nosa Señora da Escravitude (Padrón-A Coruña), datada en 1754-55; a imaxe de san Miguel do convento do Carme (Compostela), datada en 1760; a imaxe do Arcanxo de San Pedro de Présaras (Vilasantar-Lugo), datada en 1759-62; a imaxe do Arcanxo, a recado en Santa María de Soutullo (Laracha-A Coruña), datada en 1763; e unha quinta talla do santo, pertencente á ultima época de Gambino, datada en 1770, conservada en Santa Baia de Oza (Teo-A Coruña).
.
É incuestionábel que, a primeira vista, a figura do san Miguel de Arén é obra, cando menos, da mesma escola escultórica. Non é desatino afirmar, entón, que a imaxe de Arén, ben é de Gambino, ben é do seu discípulo Ferreiro, ou ben, dalgún dos escultores do seu obradoiro compostelán. Lémbrese que a fundación do actual templo de Arén data do século XVIII. Neste senso, cómpre engadir que a relevancia da capela de Arén, antiga parroquial, propiciou, no mesmo século XVIII, o traslado dende a igrexa de Cerdedo dun retablo, cadrando coas reformas acometidas no templo cerdedense; retablo que, dende aquelas, loce no santuario de Arén. Trasladouse algo máis?
.
A profesora Marica López Calderón, experta na vida e obra de Gambino, (http://josegambino.com) describe deste xeito a orixinalidade gambiniana plasmada na talla do san Miguel Arcanxo de Santa Baia de Oza, xemelga coa nosa de Arén-Cerdedo, desvirtuada polos repintes: “la imagen responde al cambio iconográfico [...] consistente en primar la idea de victoria del Arcángel sobre la de lucha que imperaba en la imaginería gallega anterior, merced a la serenidad que ahora emana de toda la figura, a partir de la cual revela un dominio perfecto de la situación, frente a la contrariamente exasperada agitación de Satanás. A ello contribuye, en primer lugar, el sentimiento que ya antes apuntábamos de sosiego que evidencia su rostro y que contrasta con el notoriamente airado de su enemigo [...] en segundo, el delicado y pausado movimiento de su cuerpo, prácticamente congelado en una pose elegante y completamente ajeno al esfuerzo último que aún se descubre en la figura del demonio por revolverse en su contra [...] en tercer lugar, la quietud de los paños que no hacen sino más que realzar el movimiento petrificado del Arcángel y, en definitiva, su atemporalidad que asimismo actúa como contrapunto a la instantaneidad bajo la cual ha sido concebida la imagen de su adversario”.
.
A imaxe do san Miguel que Gambino tallou para a igrexa de Oza custou 250 reais, polo que, quizais, os 880 reais desembolsados supostamente pola talla do Ecce Homo sexan, mellor, o montante da compra de varias pezas: o Ecce-Homo, o Nazareno, a Dolorosa, ao abeiro da igrexa de Cerdedo, e, a maiores, o san Miguel de Arén. “Maiorum gloria posteris lumen est”.
..
Xosé Gambino, eximio representante da escola barroca compostelá, naceu en O Faramello, aldea pertencente á freguesía de Ribasar (Rois-A Coruña) no ano 1719. Xacobe Gambino, seu pai, orixinario de Italia, aveciñárase neste lugar, onde funda a primeira fábrica de papel de Galicia. Xosé Gambino, á fronte do seu obradoiro de escultura en Compostela –vila na que faleceu o 25 de agosto do ano 1775–, elevará até cotas inigualábeis a arte imaxineira galega e universal.
.
No tocante á súa produción artística e, segundo os seus biógrafos, pouco se sabe do que agromou do enxeño de Gambino na última etapa da súa vida (anos 1765-1775). O asunto enceréllase dende o momento en que, neste período, o mestre contrata os traballos conxuntamente co seu xenro e avantaxado discípulo Xosé Ferreiro (1738-1830). É motivo de debate, entre especialistas, establecer a correcta atribución de pezas á autoría do mestre e á autoría do alumno.
.
Verbo das influencias na obra escultórica de Gambino, Ceán Bermúdez, primeiro, e Manuel Murguía, despois, difunden a noticia da súa formación no obradoiro do escultor portugués José de Almeida. Pola súa banda, Isabella di Liddo mantén a tese italianizante en base á influencia paterna na súa obra, dando tamén por escultor a seu pai, Xacobe. Por último, a profesora da USC Marica López Calderón, desbotando as teses anteditas, salienta o influxo do escultor compostelán Miguel de Romai, baixo cuxo maxisterio Gambino dá forma ao conxunto escultórico da capela do pazo de Oca (1750-51). A peza máis temperá atribuída á habelencia de Gambino é a imaxe do santo Antonio de Padua (1745-49), conservada no convento de Santo Antonio de Herbón (Padrón-A Coruña).
.
Acaroando a brasa á nosa sardiña, lémbrolles que foi Rodríguez Fraíz quen leu nos arquivos da parroquial de Cerdedo –e así o publicou en Faro de Vigo no ano 1957– todo o referente á adquisición por 880 reais da imaxe do Ecce Homo a un obradoiro compostelán, a finais do ano 1776 –un ano despois da morte de Gambino.
.
Rodríguez Fraíz intúe, sen poder demostralo, a sublime inspiración de Gambino ou de Ferreiro, ou dos dous, na feitura das imaxes do Ecce Homo, da Dolorosa e do Nazareno, para loor da que foi unha das procesións de Semana Santa máis importantes de Galicia. Mais, a entrada en escena dunha cuarta escultura pode axudar a clarexar o enigma. Velaquí o san Miguel de Arén. A talla do Arcanxo, conservada na capeliña de Arén, pode ser a clave para confirmar definitivamente que os pasos procesionais da parroquial de Cerdedo son obra de Xosé Gambino ou de Xosé Ferreiro.
.
Defendo a miña tese baseándome noutras cinco tallas do Arcanxo, nas que a intervención de Gambino non é discutida polos expertos: a imaxe de san Miguel, conservada no santuario da Nosa Señora da Escravitude (Padrón-A Coruña), datada en 1754-55; a imaxe de san Miguel do convento do Carme (Compostela), datada en 1760; a imaxe do Arcanxo de San Pedro de Présaras (Vilasantar-Lugo), datada en 1759-62; a imaxe do Arcanxo, a recado en Santa María de Soutullo (Laracha-A Coruña), datada en 1763; e unha quinta talla do santo, pertencente á ultima época de Gambino, datada en 1770, conservada en Santa Baia de Oza (Teo-A Coruña).
.
É incuestionábel que, a primeira vista, a figura do san Miguel de Arén é obra, cando menos, da mesma escola escultórica. Non é desatino afirmar, entón, que a imaxe de Arén, ben é de Gambino, ben é do seu discípulo Ferreiro, ou ben, dalgún dos escultores do seu obradoiro compostelán. Lémbrese que a fundación do actual templo de Arén data do século XVIII. Neste senso, cómpre engadir que a relevancia da capela de Arén, antiga parroquial, propiciou, no mesmo século XVIII, o traslado dende a igrexa de Cerdedo dun retablo, cadrando coas reformas acometidas no templo cerdedense; retablo que, dende aquelas, loce no santuario de Arén. Trasladouse algo máis?
.
A profesora Marica López Calderón, experta na vida e obra de Gambino, (http://josegambino.com) describe deste xeito a orixinalidade gambiniana plasmada na talla do san Miguel Arcanxo de Santa Baia de Oza, xemelga coa nosa de Arén-Cerdedo, desvirtuada polos repintes: “la imagen responde al cambio iconográfico [...] consistente en primar la idea de victoria del Arcángel sobre la de lucha que imperaba en la imaginería gallega anterior, merced a la serenidad que ahora emana de toda la figura, a partir de la cual revela un dominio perfecto de la situación, frente a la contrariamente exasperada agitación de Satanás. A ello contribuye, en primer lugar, el sentimiento que ya antes apuntábamos de sosiego que evidencia su rostro y que contrasta con el notoriamente airado de su enemigo [...] en segundo, el delicado y pausado movimiento de su cuerpo, prácticamente congelado en una pose elegante y completamente ajeno al esfuerzo último que aún se descubre en la figura del demonio por revolverse en su contra [...] en tercer lugar, la quietud de los paños que no hacen sino más que realzar el movimiento petrificado del Arcángel y, en definitiva, su atemporalidad que asimismo actúa como contrapunto a la instantaneidad bajo la cual ha sido concebida la imagen de su adversario”.
.
A imaxe do san Miguel que Gambino tallou para a igrexa de Oza custou 250 reais, polo que, quizais, os 880 reais desembolsados supostamente pola talla do Ecce Homo sexan, mellor, o montante da compra de varias pezas: o Ecce-Homo, o Nazareno, a Dolorosa, ao abeiro da igrexa de Cerdedo, e, a maiores, o san Miguel de Arén. “Maiorum gloria posteris lumen est”.
.
Tamén, en Faro de Vigo:
.
No hay comentarios:
Publicar un comentario