.. 
.. A VOZ DAS MIL COPLAS
.
TERESA CUÍÑAS (El País, 03/07/2009)
.
Pode ser o influxo do monte do Seixo, cimeira máxica rodeada de lendas e mitos populares, a que espalle unha compoñente secreta no aire que fixera dos de Cerdedo unhas xentes propensas ao canto e ao baile. "En cada recuncho do camiño, nas leiras, nos montes que antes estaban limpos, cantabamos e bailabamos: un levaba a gaita, outro tiña unha pandeireta", lembra Alicia, unha veciña da familia Lavandeira, saga de instrumentistas e mestres gaiteiros con varias xeracións de músicos.
.
Rastrexando este costume histórico andan os investigadores como Manuel Campos Toimil, que está a documentar a vizosidade das bandas de música no municipio, onde chegaron a convivir catro formacións simultáneas en varios momentos durante o período que vai da segunda metade do século XIX a mediados do XX. "A Terra de Montes ten / de todo coma en botica / bos canteiros, bos gaiteiros / e bos cregos para dicir misa", ensina a cantiga recollida polos membros da Asociación Cultural Os Abrentes, un dos activos máis importantes na defensa do tesouro do patrimonio inmaterial desta bisbarra da Galicia interior.
.
Recolléronse máis dun milleiro de cantigas que a señora Manuela sabe de memoria.
.
Se a escola de música tradicional d'Os Abrentes sementa a tradición, o escritor Calros Solla dedica os seus esforzos a recompilala e divulgala. El foi un dos descubridores de Manuela Cortizo Medal, Manuela das Marianas, unha cantareira veciña do lugar de Barro, onde os veciños seguen facendo ruadas e mesmo formaron un grupo por iniciativa propia, Pandeireteiras de Barro de Arén, que editou un cedé en 2006. Solla propuxo a señora Manuela para formar parte da polafía (neoloxismo referido ás xuntanzas de carácter festivo con contidos literarios e musicais) que o escritor Antonio Reigosa e a Asociación de Escritores en Lingua Galega organizaron en Cerdedo como parte dun proxecto de posta en valor do patrimonio oral, literario e musical galego que percorreu outras vilas do país hai dous invernos. Na pasada edición de Ponte nas Ondas, celebrada no museo Verbum de Vigo, puido escoitarse a súa voz poderosa.
.
"As calidades vocais desta muller fan pensar en qué tería sido dela se tivese a oportunidade de educar a voz, pero igualmente abraia a súa capacidade memorística e a excepcionalidade de que ela soa sexa a transmisora deste inxente legado", explica Solla, o antólogo de Cantares de Manuela de Barro (Rinoceronte, 2008). Segundo o escritor, "Manuela é tremendamente xenerosa por varios motivos: polo labor de recolleita do cantigueiro, por transcender a frialdade do libro e levar o seu canto aló onde é requirido e por abrir as portas da súa casa a todo aquel que demanda información sobre ela". Cando Manuela canta están canda ela a súa nai Gumersinda, a mestra Obdulia, os cegos que ían ás feiras de Soutelo de Montes e, sobre todo, a súa tía Mariana, quen lle aprendeu unhas coplas nas que latexan séculos de vida, de labores tradicionais, de xuntanzas populares. "Para min, que pouco fun á escola, cantar é a miña vida: xa desde nena canción que escoitaba, canción que aprendía".
.
Este cancioneiro particular de Manuela non se limita ao milleiro do libro: son moitas máis que se suman ás que a cantareira memorizou doutros antergos e ás que escribe agora para invocar o sono. "Primeiro fago os versos e despois póñolle o son", revela a artista cun sorriso permanente. Unha das últimas letras da súa fornada fala, precisamente, da tradición: "Da arca da terra nosa responde / todo o que sabes. / Mézclalle o saborciño dos nosos / cantares". Outras veces, a gorxa de Manuela entoa os versos do poeta Xosé da Fonte, outro veciño de Barro, espontáneo tecelán de palabras. Calquera tarde, sexa inverno ou verán, é doado atopalos a ambos os dous sentados á mesa das Marianas dándolle forza ao Himno de Barro composto polo poeta.
.
"Toda a sabedoría da tribo está concentrada neste cantigueiro porque os nosos devanceiros facían dunha ensinanza canción para amamantar os nenos con estes recitados aparentemente inofensivos", indica Solla. A retranca, as mensaxes entre liñas e a riqueza toponímica son outros trazos que caracterizan este feixe de romances, coplas, oracións, crimes e cantares de Cerdedo. "Cumpría un cativo ou unha cativa que lle dese continuidade a esta liña porque as mil primaveras máis só se sosteñen se se asegura esta tradición nacida da calidade humana da xente".
.
.
Tamén en:
.
.
.
