.
.
..
.
Hai uns días, empreguei as páxinas deste xornal para facelos partícipes do limbo no que esmorece a aldea do Serrapio (Pedre-Cerdedo). O máis da aldea fora expropiado pola eléctrica Fenosa alá pola década dos setenta, por mor do proxectado pantano de Dorna que, polo momento e para o noso gozo, non se consumou.
Escribín verbo da baldía destrución do poboado, verbo da indefensión dos veciños –algúns tornaron ás súas antigas vivendas, como en Chernóbil–, verbo do estado ruinoso da ponte de Pedre, verbo do esparexemento do seu patrimonio arquitectónico, verbo do conxunto do San Lourenzo (peneda, capela, cruceiros e pombal)..., e tamén lles falei do coto das Insuas.
Con estes antecedentes e advertido polo amigo xornalista de Faro de Vigo, Manuel Blanco Rivas, natural de Presqueiras (Forcarei), dexerguei Serrapio e o coto das Insuas dende a altura coa axuda do Google Maps e, seguindo as súas indicacións, fixei a vista no devandito outeiro (lat. 42º 32’ 4,50’’ N - lonx. 8º 26’ 28,40’’ W). O coto das Insuas é un outarelo pedrallento duns 100 m de diámetro e uns 8.000 m2 de superficie. Elévase uns 328 metros sobre o nivel do mar e sobrancea na pradería circunda.
.A vista de paxaro, a forma circular do coto das Insuas fíxonos pensar na existencia dun xacigo castrexo, malia que a toponimia, nesta ocasión, non o corroborase. Así e todo, o seu singular feitío, a súa selleira localización na verdecente chaira, á beira do relanzo fluvial formado pola xunción do río de Quireza e o río Lérez, empurrounos a pór o pé sobre o terreo. Na súa foz, os ríos serpean entre insuas, illotes fluviais, xustificando o topónimo.
.A primeira visita cadrou no sábado 21 de xaneiro. Percorremos o seu perímetro, ascendemos, sen moita dificultade, ao cimo; dexergamos dende alí a peneda onde se construíra, no século XVIII, a capela de San Lourenzo, a uns douscentos metros de distancia, e o coto de Antas, linde con Campo Lameiro, a uns setencentos metros cara ao noroeste; comprobamos o dano inflixido polo lume á, noutrora, mesta carballeira; fixemos punto nos valos que, aínda en pé ou convertidos en croieiras, arrodeaban o coto nas zonas de doado acceso e, así mesmo, reparamos na ausencia dos mesmos, alí onde a natureza, de seu, impedía o avance. O lugar posuía moitas das características que, ás veces, non son facilmente observábeis nos depósitos xa confirmados. Botamos toda a mañá subindo e baixando o outeiro, barallando hipóteses, establecendo comparanzas. Cansos, demos por concluída a xornada arqueolóxica, facendo promesa de investir no lugar outro quiñón do noso lecer.
.Que segredo agochaba o pedroso coto das Insuas? Que se ocultaba no seo da minguada carballeira? Cómpre lembrar que o coto das Insuas é, hoxe, como todo o terreo adxacente, propiedade da multinacional Gas Natural Fenosa, con domicilio social en Barcelona. “A nosa Terra non é nosa”.
.Din os que me coñecen que posúo un sexto sentido para atopar cousas de mérito. Co descuberto, días despois, no coto das Insuas, debo comezar a tomalo en consideración. Cóntolles.
.Transcorridas dúas semanas e, aproveitando unha viaxe ás Raposeiras, parei de novo no Serrapio. Tiña unha horiña en por min, polo que determinei repetir a ascensión á lomba. Achegueime a Pontapedre e virei á esquerda na dirección do montiño (uns cento cincuenta metros), volvín percorrer o perímetro do valado, retrocedín, accedín ao cume pola rampla sueste –como de adoito, non afastei a vista do chan, tripándoo coa axuda dun pau do que me provera.
.Nalgún momento, decidín tomar a dirección nordés, achegándome a un afloramento rochoso que xa chamara a nosa atención durante a primeira visita. Fixen un alto no sitio, decidín sentar un chisco no laxedo, á raxeira, e, mentres axeitaba o sentadoiro, ao remexer a follaxe, os meus ollos fitaron un risco cruciforme.
.Asolagado por unha primitiva emoción, comecei o labor de desbravamento co caxato, mais, desbotándoo axiña, empreguei as mans para retirar a frouma e despois a terra e o brión que cubrían aquela laxa. Canto máis aparruñaba, máis me decataba de que, outra vez, o destino me guiara ben. Diante de min, prostrado nun sono de séculos, saudaba o meu aglaio o que, despois, dei en chamar “o xacente do coto das Insuas”.
.A tosca e ríspeta figura impresionoume, mesmo infundiu en min un certo temor supersticioso. Identifiquei uns ollos, quizais uns indicios de nariz e boca, trazos dunha cabeza dolicocéfala. Algo semellante a un colar cinguía o seu pescozo. Unha protuberancia, localizada na súa parte inferior, lembroume uns pés. Unha cruz, en posición central, outra baixo a cabeza, e aínda outra a carón dos pés esconxuraban a tesa anatomía. En conxunto, a pedra figurativa do coto das Insuas evocaba a rixidez dun sarcófago exipcio ou a dun sartego mitrado.
.Non tardei en acharlle parecido cun outro pétreo antropomorfo no que pousara a miña atención na primeira visita: un cantacuco (remate do tellado) dunha casa construída ao pé do camiño de acceso á capela do San Lourenzo.
.Devecía por obter respostas. Na primeira casa da aldea, batín con xente. Formulei as preguntas de manual. Un home octoxenario faloume da existencia doutras cruces, acompañando o trazado do antigo camiño dos defuntos. Non podía ser doutro xeito, o vieiro arrodeaba o coto das Insuas en dirección ao camposanto de Pedre. A súa muller, tamén octoxenaria, lembrou a lenda da Pedra Chinada: “Disque, nunha ocasión, un home que viña polo camiño bateu cunha pedra que lle falou deste xeito: Oe, se non me dás a volta, quedas chinado [gafado]! O home ghañou medo, polo que, con moito esforzo, envorcouna. A pedra respondeulle: Xa non quedas chinado, e aghora descanso polo outro lado!”.
.De momento, puxen o achádego en coñecemento da prensa e mais daquelas amizades que lles dan valor a estas cousas e contiven a emoción para redactar este primeiro comunicado. Non tardando, organizaremos una excursión ao lugar. Tereinos informados.
.
Calros Solla
.
.
Ligazón ao artigo do Faro de Vigo (9-2-2012):.
