.
.
.
.
Na primavera do ano 1589, o capitán Xoán de Gosende e
Rascado e mais o seu morgado, o capitán Alonso de Gosende e Quinteiro, dos
Gosende das Raposeiras (Meilide), chefiando as milicias de Terra de Montes,
acoden en auxilio da vila da Coruña, asediada pola frota corsaria da raíña
Isabel I de Inglaterra.
O transo
da defensa da Coruña enmárcase no contexto da chamada guerra anglo-española que
se estenderá ao longo de case vinte anos, dende 1585 deica 1604.
Na
amañecida do 4 de maio de 1589, unha podente escuadra, integrada por perto de
200 naves, apóstase en fite ás costas coruñesas. Ao mando da temíbel English Armada vén o almirante Sir
Francis Drake. O goberno das tropas de desembarco correspóndelle ao xeneral Sir
John Norreys.
A
gornición e o pobo da Coruña, en evidente inferioridade, axiña recibirán o
apoio dos batallóns de milicianos, mobilizados polas autoridades das distintas
xurisdicións do país. Os de Montes responden xaora á chamada. Os labregos,
instruídos polos Gosende nas artes da guerra, pousan a fouce e o legón e
empuñan agora picas, espadas e arcabuces. As forzas defensivas manteñen o
inimigo alén dos muros da fortaleza de San Carlos e do castelo de Santo Antón.
O xeneral
Norreys, tendo ao seu dispor un continxente de 17.000 homes, procede ao
desembarco no areal de Oza, tomando, non sen dificultade, a parte baixa da
cidade (A Peixaría) e causando unhas 300 mortes. A seguir, diríxense cara aos
recintos murados. Na porfía, os asaltantes sofren a perda duns 1.000 efectivos,
por mor da tenacidade dos herculinos. Malia a forte resistencia, o día 14, a
artillaría británica consegue abrir unha fenda nas fortificacións. A situación
inclínase, ende mal, do lado dos invasores. A moral dos nosos soldados semella
decaer ante o embate do inimigo.
De socate,
no fragor da loita, na ardencia do corpo a corpo, xurdiu arroubadora a voz
dunha muller: “Quen teña honra, que me siga!!”. Eis María Pita, a carniceira
coruñesa que, brandindo a pica do seu home, caído en combate, abateu con saña
un abandeirado inglés, heroica determinación que insuflaría folgos nas fileiras
da paisanaxe.
Revividas,
as tropas galegas fan recuar o invasor. O día 16, os Gosende interveñen na
refrega da ponte do Burgo, intenso combate no que resultan feridos varios
mandos britanicos, entre eles, Edward Norreys, irmán do xeneral Norreys . O 18
de maio, 14 días despois do seu avistamento, as hostes anglosaxoas optan por
embarcar, abandonando o noso litoral para non volver. A batalla da Coruña
sáldase cun milleiro de vítimas galegas por mil trescentas inglesas.
Os
“inimitábeis” galegos vingaban deste xeito a desfeita protagonizada pola Armada
Invencíbel que, un ano antes, fora enviada por Filipe II ás Illas Británicas
para loitar, como é sabido, contra os elementos.
Os
capitáns Xoán de Gosende e Alonso de Gosende, pai e fillo, tornarán indemnes da
lide, mais, non vivirán para inaugurar a décimo sétima centuria. Os despoxos de
ambos os dous heroes, amortallados co brasón da “grande media lúa, tres
luceiros e catro globos”, xacen baixo as lousas da parroquial de Cerdedo, ao pé
da capela do Rosario que, en pago pola intercesión divina, dotaran e investiran
con indulxencias papais.
Séculos despois, nunha tarde treboenta do
verán de 1982, a señora Gumersinda Solla e o señor Vitorino Bouzán, os
derradeiros moradores do pazo, transmitíronlle a un neno de Pontevedra (que
tiñan por neto), a historia do capitán Gosende, unha anacrónica pantasma que,
alertada polas bombardas do ceo, deambula cerimoniosa e marcial polas congostras
das Raposeiras.
O primeiro de abril do ano 2012, ao abeiro
da hospitalaria Casa Florinda (Pedre-Cerdedo), un grupo de entusiastas da
cultura galega conxurámonos para, máis alá das boas palabras e da militancia de
gabinete, demostrar con feitos a nosa adhesión inquebrantábel ao proxecto de
conservación e promoción do patrimonio de Terra de Montes e, por extensión, da
Galiza.
Os lazos
familiares ou sentimentais dos integrantes do colectivo con Cerdedo propiciaron
que se escollese este concello, paradigma da Galiza, como territorio de
referencia e, así mesmo, como escenario das nosas primeiras intervencións. A
denominación escolleita para o colectivo, Capitán Gosende, escusa máis
xustificacións.
Capitán
Gosende difire de moitos outros colectivos de natureza e motivacións
semellantes en que é unha asociación exenta de cargos directivos e retórica
estatutaria, aberta a todos aqueles que, afectos ao progresismo mais obviando
matices ideolóxicos, queiran sumar o seu esforzo á ardua tarefa de reivindicación
do noso acervo. O debate interno considérase síntoma inequívoco de vizo e
louzanía. Suxeitos á dinámica do comando cultural, o noso leitmotiv inspírase
no coñecido lema martiano “Facer é o mellor xeito de dicir”. Nestas porfiaremos
até que os azos ou a saúde dispoñan outra cousa.
En Capitán Gosende non hai obrigas nin
aliñación titular. O grao de compromiso demóstrase coa asistencia e
participación nas diversas actividades e cometidos que adoitan escollerse por
unanimidade (buscar, documentar, valorar e dar a coñecer). Por regra xeral,
corta feira, no faladoiro do Eirado da Leña (Pontevedra), decídese a misión e o
domingo vénse actuando. As presenzas non se gaban, as ausencias non esixen
xustificación. Non estamos abonados ao martiroloxio, secomasí, aínda gozamos de
dignidade abonda como para escoller con quen sentamos a unha mesa. Os que son o
problema xamais nunca serán a solución.
Feitas as presentacións, recuemos, de
novo, no tempo. En xuño do ano 1592, morto Alonso de Gosende e Quinteiro, a súa
viúva, María Núñez, a requirimento do xuíz de Montes, fai inventario dos bens
que gozaba canda seu home. O extracto da listaxe, transcrito por Rodríguez
Fraiz (Protocolos de Xoán Sueiro, ano 1592), non ten desperdicio.
Velaquí, baixo xuramento, algúns dos haberes
do 3º capitán Gosende a finais do século XVI: o casarío das Raposeiras coas
súas herdades “no que vivían e moraban”; parte do muíño do Bustelo (ou dos
Montinos, ou da carballeira de Meilide), xa por herdanza do falecido, xa por
escrituras e títulos de compra. Media ducia de vacas (cinco animais adultos,
unha xovenca e mais tres becerros); outros cinco animais; corenta roxelos
(cabritos) e outros; tres porcas paridas e cinco bacoriños. Unha arca de
castiñeiro de catro pés e trece fanegas, coa súas pechaduras; unha caldeira de
cobre e un caldeiro pequeno e vello. Unha meda de centeo; dúas fanegas de millo
(miúdo) e outras dúas de centeo. As leiras do Cachafal e do Agro do Val (O
Ghordoval), a leira do Saighideiro (O Seidorio), a leira de Foce (A Foza) e As
Revoltas de Augalonga, todas elas, entre outras moitas, sementadas de centeo.
Unha vaca marela que se vendeu para sufragar as honras fúnebres do defunto.
Outros tres becerros. Tres mantas de burel novas, de a tres lenzos; dúas de la,
novas, de a dous lenzos; seis mantas de burel de a tres e a dous lenzos, usadas
(“que andan polas camas”); lenzos de liño para dúas sabas; vinte e seis meadas
de liño; dúas varas e media de xénero que gardaba o defunto para facer unha
capa; cinco mesas de manteis novas, tres de liño e dúas de estopa, novas. Un
carro de campo usado, dous xugos para bois, un arado de man e un tomoeiro de
cedro, usado. Unha fouce e un legón; tres fouzañas de segar pan e un fouzaño de
coller palla. Un trado vello. Unha decena de cuncas de pau e cinco pratos de
pau; unha mesa grande de carballo na que se adoita comer e catro tallos para
sentar. Dúas lanzas, unha longa e outra media, e unha espada de puño do
defunto. A roupa do finado, de pouco valor, déuselles aos pobres. Oito galiñas
e un capón, e esterco nas cortes e casas onde viven; dúas picañas de ferro coas
que se saca o esterco. Unha xuntura cumprida para bois, xa usada, agás os
adivais que son bos. Uns armarios de catro portas, xa vellos e rotos. Unha
grade usada e vella. Unha arquiña pequena de porte de tres fanegas de pan. Un
martelo de man de ferro. Tres touciños curados e dous untos de porco”.
Continuará…
.
.
.
1 comentario:
Unha moi interesante descoberta! Grazas Calros, polo teu empeño ... e a fermosura do teu galego!
Publicar un comentario