.
.
Dende o cimo do Outeiro da Corva
..
.
Empoleirados en Penaquetanxe
..
.
Os
de Capitán Gosende temos por honra considerármonos “fillos das silveiras”. Dado
o calamitoso estado dos nosos montes, acadar os cimos de picoutos e cotarelos
esixe, adoito, expor a nosa anatomía ao rudo aloumiño de cachares e
silvamachos.
Non hai queixa, as sesións de
acupuntura xamais foron en van. A montaña é unha avoa ríspeta, mais tamén,
xenerosa e comprensiva. A vella non esquece aboarlles a paga aos netiños que,
semana tras semana, tornamos á aldea para sentar no seu colo e bicar as súas
meixelas enrugadas.
A montaña quérenos, non hai dúbida,
e nós deixámonos cativar polo seu engado. A montaña sabe como acirrar a nosa
curiosidade, o noso desexo de saber, o noso degoxo polas larpeiradas que agocha
na faltriqueira.
Comezamos o mes de maio na rebusca
de gravados rupestres nas lombas do Outeiro da Corva, en cuxos penedos se
riscaron as cruces de termo dos predios monteses de Pedre e Limeres (Cerdedo).
As excursións deron os seus froitos, pois, tras a singradura, dous novos
petróglifos (Outeiro da Corva I e II) caeron nas redes destes mariñeiros de
auga doce.
O lema olímpico “Citius, altius,
fortius” esporea o noso ánimo e a por de furar na matogueira, unha tarde de
rechorida primavera, os nosos pés atinxiron a estrema do concello de Cotobade.
Alí, naquela verdecente atalaia, á
beira da devasa de deslinde, érguese unha pena cornada que os naturais nomean
Penaquetanxe (coordenadas.- X: 546.677; Y: 4.707.167; alt. 630 m). Na outra
beira da devasa, unha cruz de termo tallada nun penouco salienta do lugar a súa
vella condición de fito fronteirizo.
Fotografámonos arredor da impoñente
Penaquetanxe, fermoso exemplo de pedra cabalada. A súa horizontal prominencia
distínguese dende a distancia, visíbel, por exemplo, dende a N-541 que, ao
lonxe, se precipita cara á fondeira do regueiro do Barco, nas inmediacións das
Cortellas de Pedre. Moito ha mudar aquela bela panorámica cando se interpoña o
viaduto do AVE.
Penaquetanxe (Penaquetangue ou
Penacatanxe), a “pena que toca”, combina á perfección a sonoridade do
chamadeiro coa súa pretérita e abandonada función. O topónimo é, de seu, un
podente esconxuro.
Nun territorio en franco
despoboamento, as escenas de pastoreo son estampas do pasado. Porén, non hai
tanto, os pegureiros da redonda escollían as herbeiras do planalto para
apacentar os seus rabaños. Os que botaban a vidiña no monte, sometidos ao
arbitrio da meteoroloxía, ben coñecían as virtudes do penedo, encomendándose
confiantes á súa protección.
Penaquetanxe posúe a selleira
propiedade de esconxurar as treboadas. Penaquetanxe é un petouto avegoso do
trebón, da chispa impredicíbel, do ceo relustrado. Penaquetanxe arreda o
nubeiro eléctrico, garda bípedes e cuadrúpedes do fatal ferrete do raio.
Se o ceo rompía a falar por boca do
trono (“Andan os zoqueiros por riba”; “Anda o demo a facer no carbón”; “Están
arrombando os mobles no ceo”...), o pastor precavido empoleirábase no rochedo e
ao pé do beirado, batía con forza o seu caxato naquel nariz de pedra que apunta
cara ao norte.
Abofé, a xente mallaba no badal de
Penaquetanxe acompañándose dalgún recitado (“Tente, trono, tente aí, que Deus
pode (ou manda) máis ca ti!”) ou reforzaba o ritual invocando a mediación do
Ecce Homo, da santa Bárbara ou do san Bertolameu: “Que onde san Bertolameu sexa
nomeado, non caerá faísca nin raio; non se afoghará no río, nin se ha morrer a
ferro frío...”.
A pedra percutida emitía unha xorda
vibración, un tanxer imperceptíbel para o oído humano, mais, velaquí o
prodixio, apazugador da ira do deus do trono.
A conta feita entre o relampo e o
estrondo certificaba que a perturbación se ía afastando, arrastrando o perigo
para alén do Seixo.
O costume de afastar o mal da cabeza
dun para pousalo na do veciño non se restrinxe á esconxura do raio. É coñecida
a fórmula coa que se libran os agros da néboa corriqueira e murchadora que, en
Cerdedo, denominan “picañoa”: “Esconxúrote, neboerio, coas cornas dun carneiro;
esconxúrote, neboeiro, volve (ou vaite) prós cotos do Ribeiro!”. Ao pouco, o
fuscallo cesaba a súa galga, desapegaba da terra e os seus farrapos
esfianchaban de vez en raiolas de sol.
En cada cimbra un petón para
neutralizar a torboeira, rito prehistórico que, coa cristianización, asumiron
espadanas e campás. Naqueles montes, cumes pedrosos coma o do Outeiro do Sino
ou o do Sino de Goga (do lat. signu(m)
“sinal”), poden corroborar, quizais, o emprego das pedras como campás (sinos).
O lugar de Penaquetanxe non só nos
agasallou co misterio da súa maxia. A escasos metros, ao abeiro doutro penedo,
achamos a boca dun tobo lobeiro. Na soleira, dous lobetos envurullados,
acabadiños de nacer, aínda húmidos, indefensos, cativaron a nosa atención boa
parte da tarde. A loba, dende a desesperada distancia, ben seguro, non nos
quitou ollo.
Descendemos coa impresión certa de
que, outra vez, a Deusa Nai beicera o noso esforzo.
Á semana seguinte recuncamos na
busca do extraordinario. Manuel Fortes, o xeógrafo do grupo, trouxo novas
doutra Penaquetanxe, semellante á anterior en morfoloxía e atribucións, mais
localizada nas proximidades do Castro Toraxe (a uns 5 km cara ao sur da
primeira e a uns 2’5 km cara ao sudoeste do lugar de Caroi), terra dentro do
concello de Cotobade. Cónstanos, así mesmo, a existencia doutra Penaquetanxe no
lugar de Cerdeira, concello de Xunqueira de Ambía (Ourense).
Repetindo o itinerario que, hai
anos, nos levara á aldea abandonada da Coenllosa, deixamos o transporte na
chaira da Coutada e, cruzando a chagorza de Lagaceirame, fomos dar á
Penaquetanxe de Toraxe.
Segundo o arqueólogo Santos Estévez
(“Catalogación dos xacementos arqueolóxicos do concello de Cotobade”, Gallaecia, 1998), o topónimo Castro
Toraxe “non revelou a presenza dun recinto castrexo”. Secomasí, situados na
base do pedroso outarelo, non puidemos conter o pulo de chegar á cimeira. A
ascensión non foi doada. O descenso, épico. Sucesivas camadas de matorreira
seca ocultaban furos e fochancas, a vexetación nova, rexa e pugarenta,
dobrabános en altura e atrapallou con crueza o noso avance.
Cando acadamos a pista forestal,
quen máis quen menos semellaba ter padecido todas as estacións dun viacrucis.
Por se non fora abondo, abelloados os tronantes, a tardiña reservábanos un
espectáculo final de pirotecnia. Un nubarro negro estacionou enriba das nosas
cabezas e, sen dó, descargou sobre os corpos suorentos e abafados unha bátega
servida en grosas pingotas. No lenzo do Seixo, o arco da vella competía en
efectos especiais cos relampos. As detonacións e a lucería semellaban obra dos
fogueteiros da Revolta. Encomendámonos, non podía ser doutro xeito, a
Penaquetanxe, e a súa providencial intervención preservounos de todo mal. O
poeta cerdedense Otero Espasandín escribiría: Arco da vella, disparas a frecha do campanario ao corazón do ceo...
( do poema “Sementeira”).
Tras a esgotadora xeira de Castro
Toraxe, démonos dúas semanas de tregua (tamén houbo que corrixir un monte de
exames) e con folgos anovados (“mono de toxo”), escollemos a orografía de
Tomonde para dar continuidade á busca das pedras que gobernan o tempo.
Continuará...
..
.
.
.
No hay comentarios:
Publicar un comentario